Malta Türk Şehitliği’nin dikkat çeken mimarisi
Malta’da 19. yüzyılda inşa edilen Türk şehitliği, Türkiye’nin Anadolu toprakları haricinde sahip olduğu şehitlikler içinde bulunuyor.
Şehitlik, Osmanlı Sultanı Abdülaziz’in talimatıyla 1874’te yapıldı.
Malta’nın başşehri Valetta yakınlarındaki Marsa semtinde yer alan şehitlik, bugün yalnızca Türkiye’den gelenlerin değil, beraberinde burayı kendi kültürel miraslarının bir modülü olarak kabul eden Maltalıların da ziyaret ettiği bir yer haline gelmiş durumda.
34 ÜLKEDEKİ 78 ŞEHİTLİKTEN BİRİ
Türkiye’nin 34 ülkedeki 78 şehitliğinden biri olan Malta’daki şehitlikte, 1565 yılındaki Malta kuşatmasında şehit olan Türk askerleri, Birinci Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde esir edilerek Malta’ya getirilen ve burada hayata gözlerini yuman 22 Türk ve farklı hadiselerde hayatlarını kaybeden sayıları tam olarak bilinemeyen epeyce sayıda Müslüman yatıyor.
Tarihi şehitliği, uzun yıllardır araştıran ve çalışmalarını 2016’da yayınladığı “Malta’daki Osmanlı-Müslüman Mezarlığı” isimli kitapta toplayan Malta Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Conrad Thake, şehitliğe ait mimari bilgileri ve şehitliğin tarihi gelişmenini anlattı.
“SULTAN ABDÜLAZİZ’İN ÇOK DEĞERLİ PROJESİ”
Osmanlı Sultanı Abdülaziz Han’ın 1867’de Avrupa’ya yaptığı seyahat sırasında Malta’ya da uğradığını aktaran Thake, “Burası oryantalist mimarinin en güzel örneklerden biri. Sultan Abdülaziz Han’ın hayli değerli projesi. O bunun için Maltalı Mimar Emanuele Luigi Galizia’yı bir Müslüman mezarlığı yapması için nazaranvlendirdi. Doğal burada mimarın, Müslüman mezarlığının ruhuna uygun yorumlarını görüyoruz. Galizia burayı, aslında İtalyancada söz edildiği üzere ‘saklı bahçe’ olarak görüyordu.” dedi.
MİNAREYİ ANDIRAN AYRINTILAR
Galizia’nın Malta tarihli değerli mimarlardan olduğunu lisana getiren Thake, “Onun, burayı yaparken Granada’daki El Hamra Sarayı, Endülüs, Tac Mahal ve tıpkı biçimde İslam mimarisi bakımından Mağrip bölgesinden etkilendiğini görüyoruz. Burada girişte kullandığı motif ve ögelerden da gördüğümüz üzere giriş kısmı ve köşelerdeki dekoratif ayrıntılar minareyi andırıyor. Bu aslında buranın egzotik bir yer olduğunu, Batı’dan olmadığını gösteren bir ayrıntı.” diye konuştu.
“BURAYA UĞRAYAN GEMİLERDE HACCA GİDEN MÜSLÜMANLAR VARDI”
Maltalı profesör, Osmanlı Sultanı’nın o devir bu şehitliği yaptırarak bir açıdan Müslümanlara sahip çıktığına ve onları koruduğuna dair bildiri verdiğine işaret ederek, “O devirde de Malta, Akdeniz’in ortasında değerli ve ağır bir limandı. Buraya uğrayan gemilerde hacca giden Müslüman da oluyordu. Örneğin, Fas’tan gelen ünlü Sardinia gemisi, (25 Kasım 1908) ne yazık ki buradayken büyük bir yangın çıkıyor ve o kazada ölen Müslümanlar da bu mezarlığa defnediliyor.” sözlerini kullandı.
AKDENİZ’İN TAC MAHALİ
Mimarisi sebebiyle şehitliğin Maltalılar tarafınca “Akdeniz’in Tac Mahali” olarak anıldığı hatırlatılan Thake, burayı, Batı ile yakın münasebet kurmaya çalışan hümanist, reformcu, kültür ve sanat adamı olarak tanımladığı Sultan Abdülaziz’in Malta’ya kazandırdığı olağanüstü bir ikram olarak gördüğünü söylemiş oldu.
Son senelerda şehitliğin etrafına birtakım sanayi tesislerinin yapılmasının gündeme geldiğine ait Thake, şunları kaydetti:
“TÜRK MAKAMLARIYLA BİRLİKTE YÜKÜMLÜLÜĞÜMÜZ VAR”
“Son senelerda, onaylanmış olsa burayı olumsuz etkileyecek uygulamalar gündemdeydi. Fakat buradaki bu mimari mücevhere ziyan verecek rastgele bir yapıyı yetkililerin onaylamaması için her iki ülke kamuoyunda da epeyce baskı yaptık. Buranın her vakit değerini bilen ve onarımına fazlaca katkıda bulunan büyükelçiliğin takviyesinden ötürü müsterihim. Son devirde onarım için hayli gayret ve para harcandı, buna epeyce müteşekkiriz. Maltalılar olarak, buranın bütünlüğünün korunmasını sağlamak için Türk makamlarıyla birlikte bir yükümlülüğümüz var.”
Thake, şehitlikte 1. Dünya Savaşı sırasında Malta’ya esir olarak getirilip hayatını kaybeden 22 Türk’ün isminin yazılı olduğu bir de “Şehitler Abidesi”nin olduğunu ve buranın önünde Türkiye’den gelen devlet erkanının çelenk koyup hürmet duruşunda bulunduğunu tabir ederek, “Bu yüzden bu anıt sembolik olarak epey kıymetli, mezarlığın en kıymetli noktalarından bir tanesi. söylemiş olduğim üzere bu sonrasındasındadan eklenmiş, mezarlığın orjinal halinin bir modülü değil.” dedi.
ŞEHİTLİKTEKİ ONARIM ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR
Maltalı profesör, şehitlikteki onarım çalışmalarının sürdüğünü ve üçüncü etap olan etraf duvarlarının onarımına geçileceği bilgisini verdi.
Türkiye’nin Valetta Büyükelçisi Kerem Kıratlı da şehitlikle ilgili olarak, “Anadolu toprakları haricindeki en görkemli mimariye sahip şehitliklerimizden bir tanesi. Bu özelliği prestijiyle Malta ile ortamızda ortak kültürel ve mimari miras aslında.” diye konuştu.
BÜYÜK KISMI TAMAMLANDI
Kıratlı, “Büyükelçiliğimizce yürütülen proje kapsamında şehitliğimizin onarımı sürüyor. Büyük kısmı tamamlandı. En kısa vakitte kalan onarımı da bitirmek hedefindeyiz ancak bu haliyle de bilhassa son derece görkemli ve gezilip görülebilecek nitelikte.” değerlendirmesinde bulundu.
Büyükelçi Kıratlı, Maltalıların büyük değer atfettiği şehitliği, Malta’ya gelen turistlerin de ziyaret ettiğini söylemiş oldu.
Malta’da 19. yüzyılda inşa edilen Türk şehitliği, Türkiye’nin Anadolu toprakları haricinde sahip olduğu şehitlikler içinde bulunuyor.
Şehitlik, Osmanlı Sultanı Abdülaziz’in talimatıyla 1874’te yapıldı.
Malta’nın başşehri Valetta yakınlarındaki Marsa semtinde yer alan şehitlik, bugün yalnızca Türkiye’den gelenlerin değil, beraberinde burayı kendi kültürel miraslarının bir modülü olarak kabul eden Maltalıların da ziyaret ettiği bir yer haline gelmiş durumda.
34 ÜLKEDEKİ 78 ŞEHİTLİKTEN BİRİ
Türkiye’nin 34 ülkedeki 78 şehitliğinden biri olan Malta’daki şehitlikte, 1565 yılındaki Malta kuşatmasında şehit olan Türk askerleri, Birinci Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde esir edilerek Malta’ya getirilen ve burada hayata gözlerini yuman 22 Türk ve farklı hadiselerde hayatlarını kaybeden sayıları tam olarak bilinemeyen epeyce sayıda Müslüman yatıyor.
Tarihi şehitliği, uzun yıllardır araştıran ve çalışmalarını 2016’da yayınladığı “Malta’daki Osmanlı-Müslüman Mezarlığı” isimli kitapta toplayan Malta Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Conrad Thake, şehitliğe ait mimari bilgileri ve şehitliğin tarihi gelişmenini anlattı.
“SULTAN ABDÜLAZİZ’İN ÇOK DEĞERLİ PROJESİ”
Osmanlı Sultanı Abdülaziz Han’ın 1867’de Avrupa’ya yaptığı seyahat sırasında Malta’ya da uğradığını aktaran Thake, “Burası oryantalist mimarinin en güzel örneklerden biri. Sultan Abdülaziz Han’ın hayli değerli projesi. O bunun için Maltalı Mimar Emanuele Luigi Galizia’yı bir Müslüman mezarlığı yapması için nazaranvlendirdi. Doğal burada mimarın, Müslüman mezarlığının ruhuna uygun yorumlarını görüyoruz. Galizia burayı, aslında İtalyancada söz edildiği üzere ‘saklı bahçe’ olarak görüyordu.” dedi.
MİNAREYİ ANDIRAN AYRINTILAR
Galizia’nın Malta tarihli değerli mimarlardan olduğunu lisana getiren Thake, “Onun, burayı yaparken Granada’daki El Hamra Sarayı, Endülüs, Tac Mahal ve tıpkı biçimde İslam mimarisi bakımından Mağrip bölgesinden etkilendiğini görüyoruz. Burada girişte kullandığı motif ve ögelerden da gördüğümüz üzere giriş kısmı ve köşelerdeki dekoratif ayrıntılar minareyi andırıyor. Bu aslında buranın egzotik bir yer olduğunu, Batı’dan olmadığını gösteren bir ayrıntı.” diye konuştu.
“BURAYA UĞRAYAN GEMİLERDE HACCA GİDEN MÜSLÜMANLAR VARDI”
Maltalı profesör, Osmanlı Sultanı’nın o devir bu şehitliği yaptırarak bir açıdan Müslümanlara sahip çıktığına ve onları koruduğuna dair bildiri verdiğine işaret ederek, “O devirde de Malta, Akdeniz’in ortasında değerli ve ağır bir limandı. Buraya uğrayan gemilerde hacca giden Müslüman da oluyordu. Örneğin, Fas’tan gelen ünlü Sardinia gemisi, (25 Kasım 1908) ne yazık ki buradayken büyük bir yangın çıkıyor ve o kazada ölen Müslümanlar da bu mezarlığa defnediliyor.” sözlerini kullandı.
AKDENİZ’İN TAC MAHALİ
Mimarisi sebebiyle şehitliğin Maltalılar tarafınca “Akdeniz’in Tac Mahali” olarak anıldığı hatırlatılan Thake, burayı, Batı ile yakın münasebet kurmaya çalışan hümanist, reformcu, kültür ve sanat adamı olarak tanımladığı Sultan Abdülaziz’in Malta’ya kazandırdığı olağanüstü bir ikram olarak gördüğünü söylemiş oldu.
Son senelerda şehitliğin etrafına birtakım sanayi tesislerinin yapılmasının gündeme geldiğine ait Thake, şunları kaydetti:
“TÜRK MAKAMLARIYLA BİRLİKTE YÜKÜMLÜLÜĞÜMÜZ VAR”
“Son senelerda, onaylanmış olsa burayı olumsuz etkileyecek uygulamalar gündemdeydi. Fakat buradaki bu mimari mücevhere ziyan verecek rastgele bir yapıyı yetkililerin onaylamaması için her iki ülke kamuoyunda da epeyce baskı yaptık. Buranın her vakit değerini bilen ve onarımına fazlaca katkıda bulunan büyükelçiliğin takviyesinden ötürü müsterihim. Son devirde onarım için hayli gayret ve para harcandı, buna epeyce müteşekkiriz. Maltalılar olarak, buranın bütünlüğünün korunmasını sağlamak için Türk makamlarıyla birlikte bir yükümlülüğümüz var.”
Thake, şehitlikte 1. Dünya Savaşı sırasında Malta’ya esir olarak getirilip hayatını kaybeden 22 Türk’ün isminin yazılı olduğu bir de “Şehitler Abidesi”nin olduğunu ve buranın önünde Türkiye’den gelen devlet erkanının çelenk koyup hürmet duruşunda bulunduğunu tabir ederek, “Bu yüzden bu anıt sembolik olarak epey kıymetli, mezarlığın en kıymetli noktalarından bir tanesi. söylemiş olduğim üzere bu sonrasındasındadan eklenmiş, mezarlığın orjinal halinin bir modülü değil.” dedi.
ŞEHİTLİKTEKİ ONARIM ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR
Maltalı profesör, şehitlikteki onarım çalışmalarının sürdüğünü ve üçüncü etap olan etraf duvarlarının onarımına geçileceği bilgisini verdi.
Türkiye’nin Valetta Büyükelçisi Kerem Kıratlı da şehitlikle ilgili olarak, “Anadolu toprakları haricindeki en görkemli mimariye sahip şehitliklerimizden bir tanesi. Bu özelliği prestijiyle Malta ile ortamızda ortak kültürel ve mimari miras aslında.” diye konuştu.
BÜYÜK KISMI TAMAMLANDI
Kıratlı, “Büyükelçiliğimizce yürütülen proje kapsamında şehitliğimizin onarımı sürüyor. Büyük kısmı tamamlandı. En kısa vakitte kalan onarımı da bitirmek hedefindeyiz ancak bu haliyle de bilhassa son derece görkemli ve gezilip görülebilecek nitelikte.” değerlendirmesinde bulundu.
Büyükelçi Kıratlı, Maltalıların büyük değer atfettiği şehitliği, Malta’ya gelen turistlerin de ziyaret ettiğini söylemiş oldu.