Rusya ile Ukrayna içindeki tansiyonda son durum
Rusya ile Ukrayna içinde her an savaş çıkacağı telaşı, dünyanın bir numaralı gündem hususu olmuş durumda.
Donbas’ta Rus yanlısı ayrılıkçılarla Ukrayna içinde çatışmalar 2014’ten bu yana sürüyor.
SAVAŞ ÇIKACAK KAYGISI
Tüm dünya Rusya ve ABD içindeki restleşmelerle bölgede topyekun bir savaşın çıkma ihtimalini kaygıyla takip ediyor.
Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’ta krizin nasıl geliştiği, bölgenin değeri, krizin niye çözülemediği ve yakın coğrafyada artan askeri faaliyetlere ait son durum ortaya çıktı.
İŞGAL HAZIRLIĞI SAVLARI
ABD ve kimi Batılı ülkelerin, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal hazırlığında olduğuna yönelik savları, Rusya’nın kelam konusu savları reddetmesine karşın bölgede artırdığı askeri hareketlilik, gözlerin tekrar Donbas’a çevrilmesine yol açtı.
Başta ABD ve İngiltere olmak üzere birtakım Batılı ülkelerin Ukrayna’ya yönelik askeri sevkiyatlarını artırması, Rusya’nın telaffuzlarını sertleşmesiyle giderek tırmanan gerginlik, tarafların hangi bölgede ne kadar askeri varlığının bulunduğu sorusunu gündeme getirdi.
RUSYA’NIN ASKERİ FAALİYETLERİNDE ARTIŞ
Rus kuvvetlerinin 2014’teki ayaklanmanın birinci günlerinden beri Donbas’ta bulunduğuna dair güçlü emareler olduğu belirtilse de Rusya, bölgedeki varlığını inkar etmeye devam ediyor. Rus yetkililer, Donbas’taki krizin Ukrayna’nın iç savaşı olduğunu ve bölgede konuşlanmış askeri olmadığını savunuyor.
ABD’li ve Ukraynalı yetkililer, Rusya’nın Ukrayna sonuna yaklaşık 110 bin asker konuşlandırdığını sav ederken; Rus yetkililer, Ukrayna hududunda askeri yığınak yapıldığına yönelik tezleri doğrulamıyor.
Lakin Rus ordusunun tatbikatlar sebebi öne sürülerek Ukrayna’nın doğu hududunda, kuzeyde Belarus’ta ve Karadeniz’de son aylardaki askeri faaliyetlerini artırması dikkati çekiyor.
ABD’nin NATO Mukabele Gücünün faal hale getirilmesi durumunda takviye sağlamak üzere 8 bin 500 askeri teyakkuza geçirmesi üzerine Rus ordusu da harekete geçti.
Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, ülkenin Ukrayna hududunu da içine alan Güney Askeri Bölgesi’nde yaklaşık 6 bin askerin katıldığı askeri tatbikat başlatmış olduğunı duyurdu. Açıklamada, tatbikatların savaş uçakları, uçaksavar sistemleri, Karadeniz ve Hazar Denizi filolarından gemilerle muharebe atış tatbikatlarını içerdiği bildirildi.
Ukrayna’nın kuzey komşusu Belarus’ta Rusya’nın da katılacağı 10 Şubat’ta başlayacak “Müttefik Kararlılığı-2022” tatbikatı kapsamında ise epeyce sayıda Rus askeri ögesi bölgeye naklediliyor. Rus tarafınca yapılan resmi açıklamalara nazaran, Belarus’a bugüne kadar iki S-400 hava savunma sistemi, Su-35 savaş uçakları, Pantsir-S hava savunma füze sistemleri gönderildi.
Rusya Savunma Bakanlığından 20 Ocak’ta yapılan açıklamada, Rus donanmasının ocak ve şubat aylarında “sorumlu” olduğu tüm bölgelerde, seri askeri tatbikatlar gerçekleştireceğini bildirmesi, askeri faaliyetlerin denizlerde de artacağını gösterdi.
Rusya Savunma Bakanlığı, 20 savaş gemisinin askeri tatbikat için Baltık Denizi’ne, 20’den çok savaş gemisinin ise Karadeniz’e girdiğini duyurdu.
Ukrayna ordusunun ise Donbas temas çizgisi yakınına yanlışsız 120 bin asker ve askeri teçhizatı sevk ettiği belirtiliyor.
UKRAYNA’YA SİLAH SEVKİYATLARI SIKLAŞTI
Geçen yıl Ukrayna’ya 650 milyon dolardan fazla güvenlik yardımı sağladığını duyuran ABD, 2014’ten itibaren bu alanda yapılan yardımların 2,7 milyar doları geçtiğini bildirdi.
Son olarak 22 Ocak’ta Ukrayna’ya 90 ton silah ve mühimmat yardımı gönderen ABD idaresinin, Ukrayna’ya son senelerda verdiği silahlar içinde Javelin tanksavar füzeleri, kıyı devriye botları, askeri araçlar, keskin nişancı tüfekleri, keşif droneları, radar sistemleri, gece görüş ve radyo ekipmanları bulunuyor.
ABD idaresi, Letonya, Litvanya ve Estonya’ya ellerindeki ABD menşeli silahları Ukrayna’ya dayanak hedefiyle göndermelerine de müsaade verdi. Bu kapsamda Estonya’nın Javelin, Litvanya ve Letonya’nın ise Stinger füzeleri sevk edeceği belirtildi.
Ukrayna’ya yönelik son periyottaki en büyük silah sevkiyatlarından birisini ise İngiltere, yaklaşık 2 bin yavaşça anti-tank savunma silah sistemi tedarik ederek gerçekleştirdi. İngiltere, az sayıda İngiliz işçinin de Ukrayna’da kalarak eğitim vereceklerini duyurdu.
DONBAS’IN DİKKAT ÇEKEN GÜÇLÜ KÖMÜR MADENLERİ
Donetsk ve Lugansk bölgelerinden oluşan Donbas, bilhassa güçlü kömür madenleriyle dikkati çekiyor.
Bölgeden Rusya’ya kadar uzanan geniş kömür alanı, 10 milyar tonun üzerinde kestirim edilen rezervle “Avrupa’nın en büyük 4’üncü kömür madeni” pozisyonunda.
Rusya yanlısı ayrılıkçılarla çatışmalar başlamadan evvel bölge iktisadı, Ukrayna’nın toplam gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 20’sini, ülkenin toplam ihracatının da yüzde 20’sini oluşturuyordu.
Ukrayna’da kömür üretimi 2013’te 84 milyon seviyesinde gerçekleşirken, 2014’te Rusya yanlısı ayrılıkçıların kelamda bağımsızlıklarını ilan etmesindilk evvel ülkedeki kömürün yüzde 75’i Donetsk ve Lugansk’ta üretiliyordu.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 15 Kasım’da Donbas’ta üretilen mamüllerin, Rusya pazarında Rus eserleriyle denk statüye sahip olmasını önnazarann bir kararnameye imza atmıştı.
Ukrayna’nın sert reaksiyon gösterdiği kararname, bilhassa bölgedeki kömür ve metalürji mamüllerinin Rusya tarafınca daha kolay ithal edilmesini sağlayacak.
Putin tarafınca 2018’de imzalanan bir diğer kararnameyle, Donbas bölgesinde yaşayanların pasaport, doğum-ölüm üzere çeşitli dokümanlarının Rusya’da kabul edilmesine karar verilmişti.
Rusya, Donbas bölgesine yönelik ekonomik ve toplumsal içerikle takviyelerin yanı sıra askeri alanda da dayanak tezlerinin adresi olmuştu.
Stockholm Milletlerarası Barış Araştırmaları Enstitüsünce (SIPRI) yayımlanan çeşitli raporlarda da Rusya’nın Donbas’a tanklar, uçaksavar füzeleri ve tanksavar silahları tedarik ettiği öne sürülmüştü.
KRİZİN TARİHÇESİ VE TARAFLARIN İSTEĞİ
Ukrayna’da iktidarda bulunan ve Rusya yanlısı olduğu bilinen Viktor Yanukoviç’in 2013’te Avrupa Birliği Paydaşlık Anlaşması’nı askıya almasıyla ülkede başlayan kriz, “meydan olayları” olarak bilinen şiddetli protestolarla 2014’te de devam etti.
Protestoların şiddetinin artmasıyla Yanukoviç Rusya’ya kaçarken, Ukrayna’nın süreksiz bir hükümet ve hazırlıksız bir orduya sahip olmasını fırsat bilen Rusya, Mart 2014’te Kırım’ı yasa dışı bir biçimde ilhak etti.
Kırım’daki kriz kısa müddette Ukrayna’nın doğusundaki Donbas bölgesine sıçrarken, buradaki Rusya yanlısı ayrılıkçılar kelamda devletlerini ilan etti. “Donbas” denilen bölgede, Rusya yanlılarının yasa dışı idareleri yaklaşık 8 yıldır sürüyor.
Rus yanlısı ayrılıkçılarla Kiev idaresi içinde devam eden çatışmaları durdurmak için 2014 ve 2015’te Minsk Mutabakatları imzalandı.
Mutabakatlara nazaran, bölgede ateşkes sağlanacak, esir takası yapılacak, Kiev idaresi merkezi gücünü azaltarak lokal idarelerin yetkilerini artıracak ve Donbas’a özel statü sağlayacak anayasa değişikliği yapacaktı.
Rus yanlısı ayrılıkçılar ise Ukrayna-Rusya hududunun denetimini devlete geri verecek, bölgedeki silahlarını çekecekti. Lakin bugüne kadar iki tarafın karşılıklı birbirini ateşkesi ihlal ettiğini suçlamasıyla muahedeler yürürlüğe konmadı.
Rusya, Ukrayna’nın NATO’ya girmesini ve NATO’nun Rusya hudutlarında daha fazla genişlemesini “kırmızı çizgi” olarak tanımlarken; ABD ve NATO’yu, Ukrayna’ya silah sevkiyatları yaparak tansiyonu körüklemekle suçluyor.
Ukrayna ise 2020’de “NATO genişletilmiş fırsatlar partneri” statüsünü almıştı. Toprak bütünlüğünü sağlamak isteyen Kiev, bu sorunun tahlili için de bir an evvel NATO Üyelik Hareket Planı almak ve üyelik görüşmelerini başlatmak istiyor.
Rusya ile Ukrayna içinde her an savaş çıkacağı telaşı, dünyanın bir numaralı gündem hususu olmuş durumda.
Donbas’ta Rus yanlısı ayrılıkçılarla Ukrayna içinde çatışmalar 2014’ten bu yana sürüyor.
SAVAŞ ÇIKACAK KAYGISI
Tüm dünya Rusya ve ABD içindeki restleşmelerle bölgede topyekun bir savaşın çıkma ihtimalini kaygıyla takip ediyor.
Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’ta krizin nasıl geliştiği, bölgenin değeri, krizin niye çözülemediği ve yakın coğrafyada artan askeri faaliyetlere ait son durum ortaya çıktı.
İŞGAL HAZIRLIĞI SAVLARI
ABD ve kimi Batılı ülkelerin, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal hazırlığında olduğuna yönelik savları, Rusya’nın kelam konusu savları reddetmesine karşın bölgede artırdığı askeri hareketlilik, gözlerin tekrar Donbas’a çevrilmesine yol açtı.
Başta ABD ve İngiltere olmak üzere birtakım Batılı ülkelerin Ukrayna’ya yönelik askeri sevkiyatlarını artırması, Rusya’nın telaffuzlarını sertleşmesiyle giderek tırmanan gerginlik, tarafların hangi bölgede ne kadar askeri varlığının bulunduğu sorusunu gündeme getirdi.
RUSYA’NIN ASKERİ FAALİYETLERİNDE ARTIŞ
Rus kuvvetlerinin 2014’teki ayaklanmanın birinci günlerinden beri Donbas’ta bulunduğuna dair güçlü emareler olduğu belirtilse de Rusya, bölgedeki varlığını inkar etmeye devam ediyor. Rus yetkililer, Donbas’taki krizin Ukrayna’nın iç savaşı olduğunu ve bölgede konuşlanmış askeri olmadığını savunuyor.
ABD’li ve Ukraynalı yetkililer, Rusya’nın Ukrayna sonuna yaklaşık 110 bin asker konuşlandırdığını sav ederken; Rus yetkililer, Ukrayna hududunda askeri yığınak yapıldığına yönelik tezleri doğrulamıyor.
Lakin Rus ordusunun tatbikatlar sebebi öne sürülerek Ukrayna’nın doğu hududunda, kuzeyde Belarus’ta ve Karadeniz’de son aylardaki askeri faaliyetlerini artırması dikkati çekiyor.
ABD’nin NATO Mukabele Gücünün faal hale getirilmesi durumunda takviye sağlamak üzere 8 bin 500 askeri teyakkuza geçirmesi üzerine Rus ordusu da harekete geçti.
Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, ülkenin Ukrayna hududunu da içine alan Güney Askeri Bölgesi’nde yaklaşık 6 bin askerin katıldığı askeri tatbikat başlatmış olduğunı duyurdu. Açıklamada, tatbikatların savaş uçakları, uçaksavar sistemleri, Karadeniz ve Hazar Denizi filolarından gemilerle muharebe atış tatbikatlarını içerdiği bildirildi.
Ukrayna’nın kuzey komşusu Belarus’ta Rusya’nın da katılacağı 10 Şubat’ta başlayacak “Müttefik Kararlılığı-2022” tatbikatı kapsamında ise epeyce sayıda Rus askeri ögesi bölgeye naklediliyor. Rus tarafınca yapılan resmi açıklamalara nazaran, Belarus’a bugüne kadar iki S-400 hava savunma sistemi, Su-35 savaş uçakları, Pantsir-S hava savunma füze sistemleri gönderildi.
Rusya Savunma Bakanlığından 20 Ocak’ta yapılan açıklamada, Rus donanmasının ocak ve şubat aylarında “sorumlu” olduğu tüm bölgelerde, seri askeri tatbikatlar gerçekleştireceğini bildirmesi, askeri faaliyetlerin denizlerde de artacağını gösterdi.
Rusya Savunma Bakanlığı, 20 savaş gemisinin askeri tatbikat için Baltık Denizi’ne, 20’den çok savaş gemisinin ise Karadeniz’e girdiğini duyurdu.
Ukrayna ordusunun ise Donbas temas çizgisi yakınına yanlışsız 120 bin asker ve askeri teçhizatı sevk ettiği belirtiliyor.
UKRAYNA’YA SİLAH SEVKİYATLARI SIKLAŞTI
Geçen yıl Ukrayna’ya 650 milyon dolardan fazla güvenlik yardımı sağladığını duyuran ABD, 2014’ten itibaren bu alanda yapılan yardımların 2,7 milyar doları geçtiğini bildirdi.
Son olarak 22 Ocak’ta Ukrayna’ya 90 ton silah ve mühimmat yardımı gönderen ABD idaresinin, Ukrayna’ya son senelerda verdiği silahlar içinde Javelin tanksavar füzeleri, kıyı devriye botları, askeri araçlar, keskin nişancı tüfekleri, keşif droneları, radar sistemleri, gece görüş ve radyo ekipmanları bulunuyor.
ABD idaresi, Letonya, Litvanya ve Estonya’ya ellerindeki ABD menşeli silahları Ukrayna’ya dayanak hedefiyle göndermelerine de müsaade verdi. Bu kapsamda Estonya’nın Javelin, Litvanya ve Letonya’nın ise Stinger füzeleri sevk edeceği belirtildi.
Ukrayna’ya yönelik son periyottaki en büyük silah sevkiyatlarından birisini ise İngiltere, yaklaşık 2 bin yavaşça anti-tank savunma silah sistemi tedarik ederek gerçekleştirdi. İngiltere, az sayıda İngiliz işçinin de Ukrayna’da kalarak eğitim vereceklerini duyurdu.
DONBAS’IN DİKKAT ÇEKEN GÜÇLÜ KÖMÜR MADENLERİ
Donetsk ve Lugansk bölgelerinden oluşan Donbas, bilhassa güçlü kömür madenleriyle dikkati çekiyor.
Bölgeden Rusya’ya kadar uzanan geniş kömür alanı, 10 milyar tonun üzerinde kestirim edilen rezervle “Avrupa’nın en büyük 4’üncü kömür madeni” pozisyonunda.
Rusya yanlısı ayrılıkçılarla çatışmalar başlamadan evvel bölge iktisadı, Ukrayna’nın toplam gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 20’sini, ülkenin toplam ihracatının da yüzde 20’sini oluşturuyordu.
Ukrayna’da kömür üretimi 2013’te 84 milyon seviyesinde gerçekleşirken, 2014’te Rusya yanlısı ayrılıkçıların kelamda bağımsızlıklarını ilan etmesindilk evvel ülkedeki kömürün yüzde 75’i Donetsk ve Lugansk’ta üretiliyordu.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 15 Kasım’da Donbas’ta üretilen mamüllerin, Rusya pazarında Rus eserleriyle denk statüye sahip olmasını önnazarann bir kararnameye imza atmıştı.
Ukrayna’nın sert reaksiyon gösterdiği kararname, bilhassa bölgedeki kömür ve metalürji mamüllerinin Rusya tarafınca daha kolay ithal edilmesini sağlayacak.
Putin tarafınca 2018’de imzalanan bir diğer kararnameyle, Donbas bölgesinde yaşayanların pasaport, doğum-ölüm üzere çeşitli dokümanlarının Rusya’da kabul edilmesine karar verilmişti.
Rusya, Donbas bölgesine yönelik ekonomik ve toplumsal içerikle takviyelerin yanı sıra askeri alanda da dayanak tezlerinin adresi olmuştu.
Stockholm Milletlerarası Barış Araştırmaları Enstitüsünce (SIPRI) yayımlanan çeşitli raporlarda da Rusya’nın Donbas’a tanklar, uçaksavar füzeleri ve tanksavar silahları tedarik ettiği öne sürülmüştü.
KRİZİN TARİHÇESİ VE TARAFLARIN İSTEĞİ
Ukrayna’da iktidarda bulunan ve Rusya yanlısı olduğu bilinen Viktor Yanukoviç’in 2013’te Avrupa Birliği Paydaşlık Anlaşması’nı askıya almasıyla ülkede başlayan kriz, “meydan olayları” olarak bilinen şiddetli protestolarla 2014’te de devam etti.
Protestoların şiddetinin artmasıyla Yanukoviç Rusya’ya kaçarken, Ukrayna’nın süreksiz bir hükümet ve hazırlıksız bir orduya sahip olmasını fırsat bilen Rusya, Mart 2014’te Kırım’ı yasa dışı bir biçimde ilhak etti.
Kırım’daki kriz kısa müddette Ukrayna’nın doğusundaki Donbas bölgesine sıçrarken, buradaki Rusya yanlısı ayrılıkçılar kelamda devletlerini ilan etti. “Donbas” denilen bölgede, Rusya yanlılarının yasa dışı idareleri yaklaşık 8 yıldır sürüyor.
Rus yanlısı ayrılıkçılarla Kiev idaresi içinde devam eden çatışmaları durdurmak için 2014 ve 2015’te Minsk Mutabakatları imzalandı.
Mutabakatlara nazaran, bölgede ateşkes sağlanacak, esir takası yapılacak, Kiev idaresi merkezi gücünü azaltarak lokal idarelerin yetkilerini artıracak ve Donbas’a özel statü sağlayacak anayasa değişikliği yapacaktı.
Rus yanlısı ayrılıkçılar ise Ukrayna-Rusya hududunun denetimini devlete geri verecek, bölgedeki silahlarını çekecekti. Lakin bugüne kadar iki tarafın karşılıklı birbirini ateşkesi ihlal ettiğini suçlamasıyla muahedeler yürürlüğe konmadı.
Rusya, Ukrayna’nın NATO’ya girmesini ve NATO’nun Rusya hudutlarında daha fazla genişlemesini “kırmızı çizgi” olarak tanımlarken; ABD ve NATO’yu, Ukrayna’ya silah sevkiyatları yaparak tansiyonu körüklemekle suçluyor.
Ukrayna ise 2020’de “NATO genişletilmiş fırsatlar partneri” statüsünü almıştı. Toprak bütünlüğünü sağlamak isteyen Kiev, bu sorunun tahlili için de bir an evvel NATO Üyelik Hareket Planı almak ve üyelik görüşmelerini başlatmak istiyor.