Rusya-Ukrayna krizi: Avrupa’da güç kaygısı arttı
Rusya’nın, Ukrayna sonundaki askeri faaliyetlerini artırması ve başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin Ukrayna’ya yönelik silah sevkiyatlarını artırmasıyla bölgede gerginlik artıyor.
Avrupa, tükettiği doğalgazın yaklaşık yüzde 40’ını, bir diğer deyişle 175 milyar metreküpünü Rusya’dan ithal ediyor.
Rusya ise gazını kıtaya yüklü olarak Belarus ve Polonya üzerinden geçen Yamal-Avrupa, Baltık Denizi’ni kullanan Kuzey Akım boru sınırları ve Ukrayna üzerinden gönderiyor.
GEÇEN YIL YAKLAŞIK 42 MİLYAR METREKÜP SEVİYESİNDEYDİ
Gazprom bilgilerine göre, şirketin Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gönderdiği yaklaşık doğalgaz ölçüsü geçen yıl yaklaşık 42 milyar metreküp seviyesindeydi.
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik mümkün işgal adımı, Avrupa’nın Rus gazına yönelik bir yaptırım atılımı ve Rusya’nın Avrupa’ya yönelik gaz akışını durdurma ihtimali tüm bölgede güç krizinin devam ettiği bir devirde kaygıları körüklüyor.
MÜMKÜN İŞGAL niçinİYLE ALTERNATİF GÜZERGAHLARIN KIYMETİ ARTIYOR
Avrupa Birliği (AB), Ukrayna’yı işgal etme tehdidi artan Rusya’nın gaz arzını daha da azaltması yahut büsbütün durdurmasına karşı acil durum planlaması yapmaya çalışıyor.
Rusya’dan akışın kesintiye uğraması halinde gaz tedarikinin devamı için ABD, Norveç, Mısır, Cezayir, Azerbaycan ve Katar ile mümkün swap mutabakatları için Asya ülkelerine gözünü çeviren AB, yaşanabilecek kesintinin yerini tutacak bir seçenek bulmakta zorlanıyor.
Rus doğalgazının kesilmesi halinde Avrupa’nın elinde fazlaca fazla seçenek bulunmaması Avrupa’daki telaşları daha da artırıyor.
RUSYA’DAN daha sonra NORVEÇ
Brüksel merkezli fikir kuruluşu Bruegel bilgilere göre, AB’nin 2021 yılında gaz muhtaçlığının yüzde 38,2’si Rusya’dan, yüzde 21,9’u Norveç’ten, yüzde 18,4’ü sıvılaştırılmış doğalgazdan (LNG), yüzde 9,4’ü Cezayir’den, yüzde 9,1’i AB ülkeleri üretiminden, yüzde 2,2’si Azerbaycan’dan ve yüzde 0,8’i Libya’dan sağlandı.
AB Komitesi yetkilileri ise üye ülkelerin kelam konusu devirde gaz ithalatının yüzde 40’ını Rusya’nın, yüzde 38-39’unu Norveç’in karşıladığını belirtiyor.
LNG’nin toplam gaz ithalatının yüzde 20’sini oluşturduğunu aktaran yetkililer, 2021’de toplam 80 milyar metreküplük LNG tedarikinde ABD’nin yüzde 20, Katar’ın yüzde 20, Rusya’nın yüzde 18, Nijerya’nın yüzde 17, Cezayir’in yüzde 14, Norveç’in yüzde 2 hisse aldığını, geriye kalan yüzde 9’luk kısmın ise öbür tedarikçilerden sağlandığını söz ediyor.
Bilgiler, AB’nin ana doğalgaz tedarikçisinin Rusya olduğunu ortaya koyarken bu ülkeden gaz büyük ölçüde Avrupa’ya Yamal-Avrupa, Kuzey Akım, Soyuz ve TürkAkım üzere boru çizgileri ile gönderiliyor.
RUSYA, AVRUPA’DA “DOMİNANT” POZİSYONDA
AB’nin güç altyapısı Norveç ve Kuzey Afrika’dan daha fazla gaz almaya ve LNG ithalat ölçüsünü yükseltmeye kâfi olmakla bir arada, süratle kelam konusu ölçülerde gaz tedarikini artırmanın mümkün olmadığı belirtiliyor.
AB’ye Rusya’dan daha sonra en çok gaz akışı sağlayan ülke pozisyonundaki Norveç, hali hazırda gaz üretim kapasitesinin azamî düzeyde olduğunu, Rusya’nın kesintisi durumunda bunu doldurmalarının mümkün olmadığını açıklayarak seçeneklerin daha da azalmasına niye oldu.
Cezayir’in Avrupa’ya gaz akışını LNG ve İspanya ile İtalya’ya olan gaz sınırları ile artırma imkanı bunuyor. Fakat Cezayir’in mevcut altyapı yetersizliğinden dolayı kelam konusu gaz ölçüsünü lakin yılda birkaç milyar metreküp yükseltmesi öngörülüyor.
Azerbaycan’ın Şah Deniz 2 alanından çıkarılan doğalgazı Avrupa’ya ulaştırmak üzere inşa edilen Trans Adriyatik Boru Sınırı’ndan (TAP) ise Avrupa’ya geçen yıl 8,1 milyar metreküp gaz gönderildi. Bu sayının süratle yükseltilmesi mümkün görünmüyor.
GLOBAL LNG PİYASALARI aslına bakarsanız SIKIŞIK
Öte yandan, ekonomik toparlanma kararında artan talep niçiniyle global LNG piyasaları aslına bakarsanız sıkışık durumda bulunuyor.
LNG’sini Asya ülkelerine uzun periyot mukavelelerle sağlayan Katar, hali hazırda tam kapasite üretim yaptığını, Rus gazının kesilmesi halinde Avrupa’ya katkı sağlamayacağını deklare etti.
AB ise global piyasalarda uzun devir mukavelelerle alım mutabakatı yapmış Asya ülkelerinin gazlarını almak için ikna gayretleri gösteriyor. Lakin Asya ülkelerinin de gaz tedarikinde fazla seçeneği bulunmadığından AB swap taleplerine sıcak yaklaşmadığı belirtiliyor.
AB’nin yıllık LNG ithal etme kapasitesi 157 milyar metreküp düzeyinde bulunuyor. Rusya’dan akışın sürdüğü durumda bile, AB toplam LNG kapasitesinin yüzde 66’ını kullanıyor. Bu niçinle büyük çaplı bir kesintide tüm gereksinimin LNG ile sağlanması mümkün görünmüyor.
GAZ DEPOLAMA DÜZEYLERİ ÇOK DÜŞÜK DURUMDA
birebir vakitte talebin en yüksek olduğu kış mevsiminde Avrupa gaz depolama düzeyleri epeyce düşük durumda bulunuyor.
AB gaz depoları hali hazırda yüzde 40 civarında dolulukta ve bu gazın Rusya’dan kesinti halinde hayli kısa müddette tükenmesi bekleniyor.
Bu durumda, AB’nin elektrik ithal etme, etrafa ziyanlı ve iklim gayelerine uyumsuz kömür santrallerini tekrar çalıştırma, kapatılması planlan nükleer reaktörlerin müddetlerinin uzatılması, kapalı santrallerin aktif hale getirilmesi haricinde fazla seçeneği kalmıyor.
AB’nin iç talebi düşürmesi gerektiği de dikkate alındığında, başta yüksek güç tüketen endüstride doğalgaz ve elektrik kısıtlamaları uygulanabileceği öngörülüyor.
RUSYA’NIN BİRİNCİ ALTERNATİFİ ÇİN
Rusya, Soğuk Savaş devrinde dahi Avrupa’ya gaz akışını kesmezken, muhtemel bir sıcak çatışmanın tedarik istikrarını etkilemesi kaçınılmaz görünüyor.
2014’te Kırım’ı yasa dışı biçimde ilhak etmesinin akabinde Batı’nın sert ekonomik yaptırımlarına uğrayan Rusya, o periyottan bu yana başta güç olmak üzere alternatif pazar arayışına girdi.
Rusya’nın doğudaki komşusu ve dünyanın en büyük ekonomilerinden Çin, bu kapsamda ön plana çıkıyor.
Yaptırımlar niçiniyle yüzünü Asya’ya çevirme stratejisi izleyen Rusya için Kasım 2014’te Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Çin Devlet Lideri Şi Jinping içinde imzalanan ve kıymeti 400 milyar dolar olduğu öne sürülen doğalgaz mutabakatı büyük kıymet taşıyor.
EN BÜYÜK BÜYÜK GAZ TAŞIMA SİSTEMİ POZİSYONUNDA
Kelam konusu sevkiyat için Gazprom’un inşa ettiği “Sibirya’nın Gücü” boru çizgisi, yılda 38 milyar metreküp taşıma kapasitesiyle Rusya’nın doğusundaki en büyük büyük gaz taşıma sistemi pozisyonunda bulunuyor.
Gazprom’dan 24 Ocak’ta yapılan açıklamada, 18 Ocak’ta Sibirya’nın Gücü üzerinden sevk edilen doğalgaz ölçüsünün bundan evvelki yılın birebir periyoduna bakılırsa yüzde 150 artarak rekor düzeye ulaştığı bildirilmişti.
Lakin boru çizgisi üzerinden sevk edilen gaz ölçüsü 38 milyar metreküp seviyesindeki tam hacme ulaşsa dahi, Rusya için yılda 180 milyar metreküp ihraç ettiği Avrupa pazarını ikame etmeye tek başına kâfi olmayacak.
Bunun için Çin’e yönelik ihracatını daha da artırmak isteyen Rusya, Moğolistan üzerinden Sibirya’nın Gücü 2 isimli bir boru çizgisi daha inşa ederek Çin’e yılda ek 50 milyar metreküp doğalgaz inşa etmek istiyor.
HİNDİSTAN DA AMAÇ PAZARLAR ORTASINDA
Rus yetkililer, Avrupa doğalgaz pazarının kaybedilmesi halinde ülkenin değerli mali kayıplar yaşayacağı görüşünde birleşiyor.
Öte yandan, bu biçimde bir ihtimalin gerçekleşmesi halinde gelişmekte olan ülkelerde yeni pazarlar kazanılabileceği de öne sürülüyor.
Rusya için yeni sayılabilecek pazarlar içinde, doğalgaz talebinde kıymetli artış beklenen Hindistan bulunuyor.
Boru çizgileriyle dünyanın en hayli doğalgaz ihraç eden ülkesi Rusya, Asya piyasalarındaki izafî yükselişin tesiriyle global LNG piyasalarında da hissesini artırmayı hedefliyor.
Geçen yıl 30 milyon ton LNG ihraç eden Rusya, global LNG piyasasındaki mevcut yüzde 4’lük hissesini, 2035’e kadar yüzde 15-20 düzeylerine çıkartmayı hedefliyor.
Rusya’nın, Ukrayna sonundaki askeri faaliyetlerini artırması ve başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin Ukrayna’ya yönelik silah sevkiyatlarını artırmasıyla bölgede gerginlik artıyor.
Avrupa, tükettiği doğalgazın yaklaşık yüzde 40’ını, bir diğer deyişle 175 milyar metreküpünü Rusya’dan ithal ediyor.
Rusya ise gazını kıtaya yüklü olarak Belarus ve Polonya üzerinden geçen Yamal-Avrupa, Baltık Denizi’ni kullanan Kuzey Akım boru sınırları ve Ukrayna üzerinden gönderiyor.
GEÇEN YIL YAKLAŞIK 42 MİLYAR METREKÜP SEVİYESİNDEYDİ
Gazprom bilgilerine göre, şirketin Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gönderdiği yaklaşık doğalgaz ölçüsü geçen yıl yaklaşık 42 milyar metreküp seviyesindeydi.
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik mümkün işgal adımı, Avrupa’nın Rus gazına yönelik bir yaptırım atılımı ve Rusya’nın Avrupa’ya yönelik gaz akışını durdurma ihtimali tüm bölgede güç krizinin devam ettiği bir devirde kaygıları körüklüyor.
MÜMKÜN İŞGAL niçinİYLE ALTERNATİF GÜZERGAHLARIN KIYMETİ ARTIYOR
Avrupa Birliği (AB), Ukrayna’yı işgal etme tehdidi artan Rusya’nın gaz arzını daha da azaltması yahut büsbütün durdurmasına karşı acil durum planlaması yapmaya çalışıyor.
Rusya’dan akışın kesintiye uğraması halinde gaz tedarikinin devamı için ABD, Norveç, Mısır, Cezayir, Azerbaycan ve Katar ile mümkün swap mutabakatları için Asya ülkelerine gözünü çeviren AB, yaşanabilecek kesintinin yerini tutacak bir seçenek bulmakta zorlanıyor.
Rus doğalgazının kesilmesi halinde Avrupa’nın elinde fazlaca fazla seçenek bulunmaması Avrupa’daki telaşları daha da artırıyor.
RUSYA’DAN daha sonra NORVEÇ
Brüksel merkezli fikir kuruluşu Bruegel bilgilere göre, AB’nin 2021 yılında gaz muhtaçlığının yüzde 38,2’si Rusya’dan, yüzde 21,9’u Norveç’ten, yüzde 18,4’ü sıvılaştırılmış doğalgazdan (LNG), yüzde 9,4’ü Cezayir’den, yüzde 9,1’i AB ülkeleri üretiminden, yüzde 2,2’si Azerbaycan’dan ve yüzde 0,8’i Libya’dan sağlandı.
AB Komitesi yetkilileri ise üye ülkelerin kelam konusu devirde gaz ithalatının yüzde 40’ını Rusya’nın, yüzde 38-39’unu Norveç’in karşıladığını belirtiyor.
LNG’nin toplam gaz ithalatının yüzde 20’sini oluşturduğunu aktaran yetkililer, 2021’de toplam 80 milyar metreküplük LNG tedarikinde ABD’nin yüzde 20, Katar’ın yüzde 20, Rusya’nın yüzde 18, Nijerya’nın yüzde 17, Cezayir’in yüzde 14, Norveç’in yüzde 2 hisse aldığını, geriye kalan yüzde 9’luk kısmın ise öbür tedarikçilerden sağlandığını söz ediyor.
Bilgiler, AB’nin ana doğalgaz tedarikçisinin Rusya olduğunu ortaya koyarken bu ülkeden gaz büyük ölçüde Avrupa’ya Yamal-Avrupa, Kuzey Akım, Soyuz ve TürkAkım üzere boru çizgileri ile gönderiliyor.
RUSYA, AVRUPA’DA “DOMİNANT” POZİSYONDA
AB’nin güç altyapısı Norveç ve Kuzey Afrika’dan daha fazla gaz almaya ve LNG ithalat ölçüsünü yükseltmeye kâfi olmakla bir arada, süratle kelam konusu ölçülerde gaz tedarikini artırmanın mümkün olmadığı belirtiliyor.
AB’ye Rusya’dan daha sonra en çok gaz akışı sağlayan ülke pozisyonundaki Norveç, hali hazırda gaz üretim kapasitesinin azamî düzeyde olduğunu, Rusya’nın kesintisi durumunda bunu doldurmalarının mümkün olmadığını açıklayarak seçeneklerin daha da azalmasına niye oldu.
Cezayir’in Avrupa’ya gaz akışını LNG ve İspanya ile İtalya’ya olan gaz sınırları ile artırma imkanı bunuyor. Fakat Cezayir’in mevcut altyapı yetersizliğinden dolayı kelam konusu gaz ölçüsünü lakin yılda birkaç milyar metreküp yükseltmesi öngörülüyor.
Azerbaycan’ın Şah Deniz 2 alanından çıkarılan doğalgazı Avrupa’ya ulaştırmak üzere inşa edilen Trans Adriyatik Boru Sınırı’ndan (TAP) ise Avrupa’ya geçen yıl 8,1 milyar metreküp gaz gönderildi. Bu sayının süratle yükseltilmesi mümkün görünmüyor.
GLOBAL LNG PİYASALARI aslına bakarsanız SIKIŞIK
Öte yandan, ekonomik toparlanma kararında artan talep niçiniyle global LNG piyasaları aslına bakarsanız sıkışık durumda bulunuyor.
LNG’sini Asya ülkelerine uzun periyot mukavelelerle sağlayan Katar, hali hazırda tam kapasite üretim yaptığını, Rus gazının kesilmesi halinde Avrupa’ya katkı sağlamayacağını deklare etti.
AB ise global piyasalarda uzun devir mukavelelerle alım mutabakatı yapmış Asya ülkelerinin gazlarını almak için ikna gayretleri gösteriyor. Lakin Asya ülkelerinin de gaz tedarikinde fazla seçeneği bulunmadığından AB swap taleplerine sıcak yaklaşmadığı belirtiliyor.
AB’nin yıllık LNG ithal etme kapasitesi 157 milyar metreküp düzeyinde bulunuyor. Rusya’dan akışın sürdüğü durumda bile, AB toplam LNG kapasitesinin yüzde 66’ını kullanıyor. Bu niçinle büyük çaplı bir kesintide tüm gereksinimin LNG ile sağlanması mümkün görünmüyor.
GAZ DEPOLAMA DÜZEYLERİ ÇOK DÜŞÜK DURUMDA
birebir vakitte talebin en yüksek olduğu kış mevsiminde Avrupa gaz depolama düzeyleri epeyce düşük durumda bulunuyor.
AB gaz depoları hali hazırda yüzde 40 civarında dolulukta ve bu gazın Rusya’dan kesinti halinde hayli kısa müddette tükenmesi bekleniyor.
Bu durumda, AB’nin elektrik ithal etme, etrafa ziyanlı ve iklim gayelerine uyumsuz kömür santrallerini tekrar çalıştırma, kapatılması planlan nükleer reaktörlerin müddetlerinin uzatılması, kapalı santrallerin aktif hale getirilmesi haricinde fazla seçeneği kalmıyor.
AB’nin iç talebi düşürmesi gerektiği de dikkate alındığında, başta yüksek güç tüketen endüstride doğalgaz ve elektrik kısıtlamaları uygulanabileceği öngörülüyor.
RUSYA’NIN BİRİNCİ ALTERNATİFİ ÇİN
Rusya, Soğuk Savaş devrinde dahi Avrupa’ya gaz akışını kesmezken, muhtemel bir sıcak çatışmanın tedarik istikrarını etkilemesi kaçınılmaz görünüyor.
2014’te Kırım’ı yasa dışı biçimde ilhak etmesinin akabinde Batı’nın sert ekonomik yaptırımlarına uğrayan Rusya, o periyottan bu yana başta güç olmak üzere alternatif pazar arayışına girdi.
Rusya’nın doğudaki komşusu ve dünyanın en büyük ekonomilerinden Çin, bu kapsamda ön plana çıkıyor.
Yaptırımlar niçiniyle yüzünü Asya’ya çevirme stratejisi izleyen Rusya için Kasım 2014’te Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Çin Devlet Lideri Şi Jinping içinde imzalanan ve kıymeti 400 milyar dolar olduğu öne sürülen doğalgaz mutabakatı büyük kıymet taşıyor.
EN BÜYÜK BÜYÜK GAZ TAŞIMA SİSTEMİ POZİSYONUNDA
Kelam konusu sevkiyat için Gazprom’un inşa ettiği “Sibirya’nın Gücü” boru çizgisi, yılda 38 milyar metreküp taşıma kapasitesiyle Rusya’nın doğusundaki en büyük büyük gaz taşıma sistemi pozisyonunda bulunuyor.
Gazprom’dan 24 Ocak’ta yapılan açıklamada, 18 Ocak’ta Sibirya’nın Gücü üzerinden sevk edilen doğalgaz ölçüsünün bundan evvelki yılın birebir periyoduna bakılırsa yüzde 150 artarak rekor düzeye ulaştığı bildirilmişti.
Lakin boru çizgisi üzerinden sevk edilen gaz ölçüsü 38 milyar metreküp seviyesindeki tam hacme ulaşsa dahi, Rusya için yılda 180 milyar metreküp ihraç ettiği Avrupa pazarını ikame etmeye tek başına kâfi olmayacak.
Bunun için Çin’e yönelik ihracatını daha da artırmak isteyen Rusya, Moğolistan üzerinden Sibirya’nın Gücü 2 isimli bir boru çizgisi daha inşa ederek Çin’e yılda ek 50 milyar metreküp doğalgaz inşa etmek istiyor.
HİNDİSTAN DA AMAÇ PAZARLAR ORTASINDA
Rus yetkililer, Avrupa doğalgaz pazarının kaybedilmesi halinde ülkenin değerli mali kayıplar yaşayacağı görüşünde birleşiyor.
Öte yandan, bu biçimde bir ihtimalin gerçekleşmesi halinde gelişmekte olan ülkelerde yeni pazarlar kazanılabileceği de öne sürülüyor.
Rusya için yeni sayılabilecek pazarlar içinde, doğalgaz talebinde kıymetli artış beklenen Hindistan bulunuyor.
Boru çizgileriyle dünyanın en hayli doğalgaz ihraç eden ülkesi Rusya, Asya piyasalarındaki izafî yükselişin tesiriyle global LNG piyasalarında da hissesini artırmayı hedefliyor.
Geçen yıl 30 milyon ton LNG ihraç eden Rusya, global LNG piyasasındaki mevcut yüzde 4’lük hissesini, 2035’e kadar yüzde 15-20 düzeylerine çıkartmayı hedefliyor.