Suriye’deki iç savaş 11’inci yılını geride bıraktı
Ülkenin güneyindeki Dera vilayetinde 15 Mart 2011’de bir küme ilkokul öğrencisinin okul duvarına rejimin önderi Beşar Esad’ı kastederek “Ey tabip artık sıra sana geldi” yazmasıyla başlayan halk ayaklanmasının üzerinden 11 yıl geçti.
Esad ailesi ve yakın etrafının baskısı ve yolsuzluklarına karşı ıslahat talebiyle sokaklara dökülen binlerce kişinin sayısı kısa müddette katlanırken, şovlar ülkenin öbür vilayetlerine de sıçradı.
O devir barışçıl şovlarla iktidarın değişmesini isteyen sivilleri “terörist” ilan eden Esad rejimi, şovları bastırmak için askerlerini ve güvenlik güçlerini harekete geçirdi.
ESAD’IN YARDIMINA İRAN VE LÜBNAN HİZBULLAH’I YETİŞTİ
Rejimin bu atağı barışçıl halk şovlarının iç savaşa dönüşmesine yol açtı.
Esad rejimi güçleri ile Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ismi altında toplanan askeri muhalif kümeler içinde 2012’den itibaren silahlı çatışmalar başladı.
2012’nin sonunda iktidardan düşmesi an problemi görülen Esad’ın yardımına İran ve Lübnan Hizbullah’ı yetişti.
RUSYA, 2015’İN SONUNDA SAVAŞA DAHİL OLDU
Rejim 2013 baharından itibaren muhaliflere karşı istikrar kurmaya başladı.
Rusya’nın Eylül 2015’in sonunda savaşa katılmasıyla iç savaşın seyri rejimin lehine çevrildi.
bu biçimdece rejim kaybettiği toprakların büyük bir kısmına ağır hücumlar ve ablukalar yoluyla yeniden hakim oldu.
Batı, Ukrayna savaşında Rusya’ya karşı aldığı tavrı Suriye’de Esad rejimi ve destekçilerine karşı sergileyemezken, rejim iktidarda kalabilmek için sivillere karşı her türlü silahı kullandı.
MİLYONLARCA SİVİL YERİNDEN EDİLDİ
Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerinin, kimyasal silah kullanma, halkı açlığa sürükleme, tehcir, ablukaya alma, keyfi tutuklama ve azap üzere savaş kabahatlerinin işlendiğine dikkati çektiği iç savaşta, yüz binlerce sivil hayatını yitirdi.
İç savaş öncesi nüfusu 22-23 milyon civarında olduğu varsayım edilen ülkede 6,6 milyon Suriyeli ülkesini terk etmek zorunda kaldı.
Bu bireylerin 3,5 milyonundan fazlası Türkiye’ye sığındı.
BM İnsani Yardım Uyum Ofisine (OCHA) göre, 6,7 milyon kişi ülke ortasında yerinden edilirken, Suriye’de en az 14 milyon sivil insani yardımlara muhtaç hale geldi.
SAYILARLA İÇ SAVAŞIN BİLANÇOSU
BM’nin 24 Eylül 2021’de, Suriye iç savaşında vefatları teyit edilenlerin sayısının yaklaşık 350 bin, gerçek sayının ise bunun epeyce üzerinde olduğunu belirten açıklaması, Suriye’deki iç savaşın en ağır bedelini sivillerin ösöylemiş olduğini bir defa daha ortaya koydu.
Suriye’de sivillere yönelik hak ihlallerini belgeleyen Suriye İnsan Hakları Ağının (SNHR), Mart 2011-Mart 2022 periyodunda işlenen hak ihlalleri ve sivil kayıplara ait hazırladığı raporunu AA muhabiriyle paylaştı.
Ağın raporunda Esad rejiminin keyfi olarak alıkoyduğu yüz binlerce bireyden en az 14 bin 449’unu azap ederek öldürdüğü kaydedildi.
ESAD REJİMİ GÜÇLERİ, 400 BİN KİŞİYİ HALA ALIKOYUYOR
Muhalif kaynaklara nazaran, Esad rejimi güçleri yaklaşık 400 bin kişiyi hala alıkoyuyor.
İç savaşta sıhhat tesislerinin en az 869 sefer çatışan taraflarca maksat alındığı söz edilen raporda, en az 869 sıhhat çalışanının öldürüldüğü bilgisine yer verildi.
Rapora bakılırsa, iç savaşta 1419’u Esad rejimi ve Rusya tarafınca olmak üzere en az 1597 okul taarruzlara maruz kaldı.
Bu müddette ortalarında AA’ya hizmet veren 4 kişinin de bulunduğu en az 711 medya çalışanı katledildi.
Esad rejimi, iç savaşın başlamasının akabinde muhaliflerin denetimindeki yerleşimlere 217 sefer kimyasal silah saldırısı düzenledi.
REJİMİN HALİ SİYASİ TAHLİL ARAYIŞLARI SONUÇSUZ BIRAKIYOR
Milletlerarası toplumdan caydırıcı yansılar görmeyen rejim, siyasi tahlili öngoren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2254 sayılı sonucunı hiçe sayarak, daima askeri tahlilden yana tutum sergiledi.
Aralık 2015’te oy birliğiyle onaylanan 2254 sayılı kararda, Suriye genelinde acil bir ateşkesin sağlanması ve buna paralel olarak siyasi müzakerelerin başlaması; iki yıl içerisinde bir “birlik hükümeti” kurulması ve akabinde seçimlerin gerçekleştirilmesi daveti yapıldı.
Halihazırda İsviçre’nin Cenevre kentinde BM nezaretinde düzenlenen anayasa komitesi çalışmaları ve Astana formatındaki Suriye temalı garantörler toplantısı Suriye’de çıkmaza giren siyasi tahlil arayışlarının son umudu olarak görülüyor.
BİRİNCİ KERE İSİM VEREREK ESAD REJİMİNİ SUÇLADI
Suriye Anayasa Komitesi, Ekim 2021’de BM Cenevre Ofisi’nde altıncı çeşit görüşmelerini gerçekleştirdi.
Fakat toplantıların akabinde “büyük hayal kırıklığı” yaşadığını lisana getiren BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, birinci defa isim vererek Esad rejimini suçladı.
Pedersen, 25 Şubat 2022’de yaptığı açıklamada, Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının 7’ncisinin BM’nin dayanağı ile 21 Mart’ta Cenevre’de yapılacağını duyurdu.
ABD’NİN YPG/PKK’YA SİLAHLI EĞİTİM TAKVİYESİ SÜRÜYOR
Türkiye’nin ikazlarına karşın ABD’nin Suriye’de terör örgütü YPG/PKK’ye takviyesi kesilmedi.
ABD Özel Kuvvetleri, Fırat’ın doğusunda YPG/PKK’lı teröristlere silahlı eğitim vermeyi sürdürdü.
Haseke ve Deyrizor vilayetlerinde yüzlerce YPG/PKK üyesine çeşitli silahların kullanması hakkında eğitim veren ABD askerleri, 18 Şubat ve 7 Aralık 2021’de Deyrizor ilinin batısında terör örgütüyle ortak silahlı tatbikatlar gerçekleştirdi.
ABD VE RUSYA KELAMLARINDA DURMADI
Türkiye, 9 Ekim 2019’da başlatmış olduğu Barış Pınarı Harekatı sürerken ABD ve Rusya ile başka farklı mutabakat yaptı.
Türkiye hududundan itibaren 30 kilometre derinlikteki alandan YPG/PKK’nın çekileceğini vadeden ABD, çabucak hemen kelamını tutmadı.
Rusya da 23 Ekim 2019’den itibaren Rus askeri polisi ve rejim güçlerinin, Barış Pınarı Harekat bölgesinin haricinde kalan Türkiye-Suriye sonunun Suriye tarafına, YPG/PKK’lı teröristlerin silahlarıyla Türkiye-Suriye hududundan itibaren 30 kilometrenin dışına çıkarılmasını temin etmek üzere gireceklerini taahhüt etti.
Ruslar, terör örgütü YPG/PKK’lı teröristlerin silahlarıyla Münbiç ve Tel Rıfat’tan da çıkarılacağı vaadinde bulundu.
Lakin terör örgütü YPG/PKK, kelam konusu mutabakatlara karşın belirlenen hudutlardan ve bölgelerden çekilmeyerek işgalini sürdürüyor.
RUSYA VE ÇİN’İN VETOLARI REJİMİN YARGILANMASINI ENGELLİYOR
Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu toplantılarında rejim lehine toplam 16 defa veto kullanan Rusya ve Çin, kimyasal silah hücumlarını mevzu alan oturumlarda ise 6 sefer bir daha rejimi koruyacak halde bu hakka başvurdu.
Rusya ve Çin’in vetoları kararında, Esad rejiminin yargılanmasının önü kesildi.
SURİYE’DE HAKİMİYET ALANLARINDA SON DURUM
Türkiye ile Rusya’nın 5 Mart 2020’de sağladığı yeni mutabakatın akabinde İdlib’de ateşkes büyük ölçüde korunuyor.
Kelam konusu tarihten itibaren de ülkede hakimiyet alanlarında değişiklik kaydedilmedi.
Suriyeli Ej Jusur Araştırma Merkezinin harita ölçümlerine göre halihazırda Rusya ve İran dayanaklı Esed rejimi güçleri ülkenin yaklaşık yüzde 63 civarında alanına hakim.
Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 11’lik kısmı askeri muhalifler ve rejim zıddı silahlı kümelerin elinde bulunuyor.
ABD dayanaklı terör örgütü YPG/PKK, ülke topraklarının dörtte birini işgal ederken DEAŞ’lı teröristler ise Humus, Deyrizor ve Rakka’daki çöllerde dağınık ve daima yer değiştirerek varlık göstermeye çalışıyor.
KRONOLOJİ
İç savaşın dönüm noktalarının kronolojisi şu biçimde:
15 Mart 2011: Suriye iç savaşı, ülkenin güneyindeki Dera vilayetinde bir küme gencin düzenlediği rejim aksisi barışçıl şovlarla başladı. Şovlar süratle ülke geneline yayıldı.
Ocak-Şubat 2012: Rejim-muhalifler içindeki çatışmalar şiddetlendi.
26 Nisan 2011: Rejim ordusu, ayaklanmanın fitilinin ateşlendiği Dera’ya girdi.
30 Haziran 2012: Cenevre’de siyasi geçiş müzakereleri başladı.
Temmuz-Aralık 2012: Terör örgütü YPG/PKK, Aynularab (Kobani) ve Afrin ilçeleri ile Haseke’nin Amude ilçesini çatışmadan rejimden devraldı.
Mayıs 2013: Türkiye, ABD’ye Suriye’de uçuşa yasak bölge ilan edilmesi, siviller için inançlı bölge oluşturulması ve koalisyon güçleriyle ortak kara operasyonu yapılmasından oluşan 3 basamaklı plan sundu.
21 Ağustos 2013: Esad rejimi, Doğu Guta’da 1400’den çok sivili kimyasal silah ile katletti. ABD, askeri müdahaleye yanaşmayarak Rusya ile rejimin kimyasal silahlarını imha için muahedeye vardı.
Ocak 2014: Rejimin çökmeye başlaması üzerine İran, Şii milisleri Suriye’ye sokmaya başladı. DEAŞ, Rakka’yı muhaliflerden aldı.
30 Haziran 2014: DEAŞ, kelamda hilafet ilan etti.
22 Eylül 2014: ABD öncülüğündeki koalisyon, DEAŞ’a hava saldırısı başlattı.
26 Ocak 2015: YPG/PKK, ABD’nin 4 ay süren ağır hava takviyesiyle Aynularab’ı DEAŞ’tan aldı. bu biçimdece ABD-YPG/PKK ittifakı başladı.
Mart 2015: İdlib, askeri muhaliflerin ve rejim aykırısı silahlı kümelerin eline geçti.
21 Mayıs 2015: DEAŞ, Tedmur (Palmira) kentini ele geçirerek Suriye’nin yaklaşık yarısında hakimiyet sağladı.
30 Eylül 2015: Rusya, iç savaşa direkt müdahil oldu. Rejime sağladığı hava dayanağıyla muhalifleri köşeye sıkıştırdı.
18 Aralık 2015: BMGK, 2254 sayılı sonucunı kabul etti. Siyasi geçişin yol haritası belirlendi.
24 Ağustos 2016: Türk Silahlı Kuvvetleri ve Suriye Ulusal Ordusu, Fırat Kalkanı Harekatı’nı başlattı. Suriye’nin kuzeyinde 2 bin 55 kilometrekare alan, DEAŞ’tan temizledi.
23-24 Ocak 2017: Türkiye ve Rusya’nın teşebbüsüyle birinci Astana toplantısı yapıldı.
4 Nisan 2017: Rejim, Han Şeyhun beldesinde düzenlediği kimyasal silah akınında en az 100 sivili öldürdü.
Ekim 2017: Terör örgütü DEAŞ çekilerek, Rakka ve Deyrizor’un büyük kısmını terör örgütü YPG/PKK’ya teslim etti.
Ocak 2018: Türkiye, Afrin’deki terör örgütleri YPG/PKK-DEAŞ’a karşı Zeytin Kısmı Harekatı’nı başlattı.
21 Mayıs 2018: Başşehir Şam tümüyle rejimin denetimine girdi.
15-31 Temmuz 2018: Ülkenin güneyindeki vilayetler, Ürdün ve İsrail hududu, tümüyle rejimin eline geçti.
17 Eylül 2018: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin, İdlib’deki ateşkesi müdafaa altına alan Soçi mutabakatını imzaladı lakin rejimin ihlalleri sürat kesmedi.
25 Mart 2019: Eski ABD Lideri Donald Trump, Golan Tepeleri’ni İsrail toprağı olarak tanıyan sonucu imzaladı.
6 Mayıs 2019: Esad rejimi güçlerinin İdlib’in günebir daha yönelik artan taarruz ve tacizleri kara harekatına dönüştü.
9 Ekim 2019: Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye Ulusal Ordusu’yla Suriye’nin kuzeyinde YPG/PKK ve DEAŞ terör örgütlerine karşı Barış Pınarı Harekatı’nı başlattı.
12-13 Ekim 2019: Harekat kapsamında TSK ve SMO askerleri 12 Ekim’de Rasulayn ve 13 Ekim’de Tel Abyad ilçe merkezini kurtardı.
27 Ekim 2019: Terör örgütü DEAŞ’ın elebaşı Ebu el-Bağdadi ABD’nin İdlib’de düzenlediği operasyonla öldürüldü.
Aralık 2019: Esad rejimi ve destekçileri İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ne kara akınları başlattı.
27 Şubat – 5 Mart 2020: Türkiye, İdlib’de ateşkes müşahede misyonu yürüten 34 askerini şehit eden rejim ögelerine karşı Bahar Kalkanı Harekatı’nı icra etti.
5 Mart 2020: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin içinde gerçekleştirilen toplantının akabinde İdlib’de ateşkes konusunda mutabık kalındı. Mutabakat gereği ateşkes 6 Mart 00.01’de yürürlüğe girdi.
15 Nisan 2021: Esad rejimi devalüasyonla Suriye lirasının kıymetini yarı yarıya düşürdü.
26 Mayıs 2021: Esad rejimi, milletlerarası toplumun karşı çıkmasına karşın kelamda devlet başkanlığı seçimini düzenledi. Rejim, halkın yarısından fazlasının katılmadığı seçimden Esad’ın oyların yüzde 95,1’ni aldığını sav etti.
18-22 Ekim 2021: BM Cenevre Ofisi’nde Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının altıncı çeşidi, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen başkanlığında gerçekleşti.
3 Şubat 2022: ABD Lideri Joe Biden, ABD güçlerinin, DEAŞ elebaşı Ebu İbrahim el Haşimi el-Kureyşi’yi Suriye’de düzenlenen bir operasyonda öldürdüğünü deklare etti.
Ülkenin güneyindeki Dera vilayetinde 15 Mart 2011’de bir küme ilkokul öğrencisinin okul duvarına rejimin önderi Beşar Esad’ı kastederek “Ey tabip artık sıra sana geldi” yazmasıyla başlayan halk ayaklanmasının üzerinden 11 yıl geçti.
Esad ailesi ve yakın etrafının baskısı ve yolsuzluklarına karşı ıslahat talebiyle sokaklara dökülen binlerce kişinin sayısı kısa müddette katlanırken, şovlar ülkenin öbür vilayetlerine de sıçradı.
O devir barışçıl şovlarla iktidarın değişmesini isteyen sivilleri “terörist” ilan eden Esad rejimi, şovları bastırmak için askerlerini ve güvenlik güçlerini harekete geçirdi.
ESAD’IN YARDIMINA İRAN VE LÜBNAN HİZBULLAH’I YETİŞTİ
Rejimin bu atağı barışçıl halk şovlarının iç savaşa dönüşmesine yol açtı.
Esad rejimi güçleri ile Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ismi altında toplanan askeri muhalif kümeler içinde 2012’den itibaren silahlı çatışmalar başladı.
2012’nin sonunda iktidardan düşmesi an problemi görülen Esad’ın yardımına İran ve Lübnan Hizbullah’ı yetişti.
RUSYA, 2015’İN SONUNDA SAVAŞA DAHİL OLDU
Rejim 2013 baharından itibaren muhaliflere karşı istikrar kurmaya başladı.
Rusya’nın Eylül 2015’in sonunda savaşa katılmasıyla iç savaşın seyri rejimin lehine çevrildi.
bu biçimdece rejim kaybettiği toprakların büyük bir kısmına ağır hücumlar ve ablukalar yoluyla yeniden hakim oldu.
Batı, Ukrayna savaşında Rusya’ya karşı aldığı tavrı Suriye’de Esad rejimi ve destekçilerine karşı sergileyemezken, rejim iktidarda kalabilmek için sivillere karşı her türlü silahı kullandı.
MİLYONLARCA SİVİL YERİNDEN EDİLDİ
Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerinin, kimyasal silah kullanma, halkı açlığa sürükleme, tehcir, ablukaya alma, keyfi tutuklama ve azap üzere savaş kabahatlerinin işlendiğine dikkati çektiği iç savaşta, yüz binlerce sivil hayatını yitirdi.
İç savaş öncesi nüfusu 22-23 milyon civarında olduğu varsayım edilen ülkede 6,6 milyon Suriyeli ülkesini terk etmek zorunda kaldı.
Bu bireylerin 3,5 milyonundan fazlası Türkiye’ye sığındı.
BM İnsani Yardım Uyum Ofisine (OCHA) göre, 6,7 milyon kişi ülke ortasında yerinden edilirken, Suriye’de en az 14 milyon sivil insani yardımlara muhtaç hale geldi.
SAYILARLA İÇ SAVAŞIN BİLANÇOSU
BM’nin 24 Eylül 2021’de, Suriye iç savaşında vefatları teyit edilenlerin sayısının yaklaşık 350 bin, gerçek sayının ise bunun epeyce üzerinde olduğunu belirten açıklaması, Suriye’deki iç savaşın en ağır bedelini sivillerin ösöylemiş olduğini bir defa daha ortaya koydu.
Suriye’de sivillere yönelik hak ihlallerini belgeleyen Suriye İnsan Hakları Ağının (SNHR), Mart 2011-Mart 2022 periyodunda işlenen hak ihlalleri ve sivil kayıplara ait hazırladığı raporunu AA muhabiriyle paylaştı.
Ağın raporunda Esad rejiminin keyfi olarak alıkoyduğu yüz binlerce bireyden en az 14 bin 449’unu azap ederek öldürdüğü kaydedildi.
ESAD REJİMİ GÜÇLERİ, 400 BİN KİŞİYİ HALA ALIKOYUYOR
Muhalif kaynaklara nazaran, Esad rejimi güçleri yaklaşık 400 bin kişiyi hala alıkoyuyor.
İç savaşta sıhhat tesislerinin en az 869 sefer çatışan taraflarca maksat alındığı söz edilen raporda, en az 869 sıhhat çalışanının öldürüldüğü bilgisine yer verildi.
Rapora bakılırsa, iç savaşta 1419’u Esad rejimi ve Rusya tarafınca olmak üzere en az 1597 okul taarruzlara maruz kaldı.
Bu müddette ortalarında AA’ya hizmet veren 4 kişinin de bulunduğu en az 711 medya çalışanı katledildi.
Esad rejimi, iç savaşın başlamasının akabinde muhaliflerin denetimindeki yerleşimlere 217 sefer kimyasal silah saldırısı düzenledi.
REJİMİN HALİ SİYASİ TAHLİL ARAYIŞLARI SONUÇSUZ BIRAKIYOR
Milletlerarası toplumdan caydırıcı yansılar görmeyen rejim, siyasi tahlili öngoren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2254 sayılı sonucunı hiçe sayarak, daima askeri tahlilden yana tutum sergiledi.
Aralık 2015’te oy birliğiyle onaylanan 2254 sayılı kararda, Suriye genelinde acil bir ateşkesin sağlanması ve buna paralel olarak siyasi müzakerelerin başlaması; iki yıl içerisinde bir “birlik hükümeti” kurulması ve akabinde seçimlerin gerçekleştirilmesi daveti yapıldı.
Halihazırda İsviçre’nin Cenevre kentinde BM nezaretinde düzenlenen anayasa komitesi çalışmaları ve Astana formatındaki Suriye temalı garantörler toplantısı Suriye’de çıkmaza giren siyasi tahlil arayışlarının son umudu olarak görülüyor.
BİRİNCİ KERE İSİM VEREREK ESAD REJİMİNİ SUÇLADI
Suriye Anayasa Komitesi, Ekim 2021’de BM Cenevre Ofisi’nde altıncı çeşit görüşmelerini gerçekleştirdi.
Fakat toplantıların akabinde “büyük hayal kırıklığı” yaşadığını lisana getiren BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen, birinci defa isim vererek Esad rejimini suçladı.
Pedersen, 25 Şubat 2022’de yaptığı açıklamada, Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının 7’ncisinin BM’nin dayanağı ile 21 Mart’ta Cenevre’de yapılacağını duyurdu.
ABD’NİN YPG/PKK’YA SİLAHLI EĞİTİM TAKVİYESİ SÜRÜYOR
Türkiye’nin ikazlarına karşın ABD’nin Suriye’de terör örgütü YPG/PKK’ye takviyesi kesilmedi.
ABD Özel Kuvvetleri, Fırat’ın doğusunda YPG/PKK’lı teröristlere silahlı eğitim vermeyi sürdürdü.
Haseke ve Deyrizor vilayetlerinde yüzlerce YPG/PKK üyesine çeşitli silahların kullanması hakkında eğitim veren ABD askerleri, 18 Şubat ve 7 Aralık 2021’de Deyrizor ilinin batısında terör örgütüyle ortak silahlı tatbikatlar gerçekleştirdi.
ABD VE RUSYA KELAMLARINDA DURMADI
Türkiye, 9 Ekim 2019’da başlatmış olduğu Barış Pınarı Harekatı sürerken ABD ve Rusya ile başka farklı mutabakat yaptı.
Türkiye hududundan itibaren 30 kilometre derinlikteki alandan YPG/PKK’nın çekileceğini vadeden ABD, çabucak hemen kelamını tutmadı.
Rusya da 23 Ekim 2019’den itibaren Rus askeri polisi ve rejim güçlerinin, Barış Pınarı Harekat bölgesinin haricinde kalan Türkiye-Suriye sonunun Suriye tarafına, YPG/PKK’lı teröristlerin silahlarıyla Türkiye-Suriye hududundan itibaren 30 kilometrenin dışına çıkarılmasını temin etmek üzere gireceklerini taahhüt etti.
Ruslar, terör örgütü YPG/PKK’lı teröristlerin silahlarıyla Münbiç ve Tel Rıfat’tan da çıkarılacağı vaadinde bulundu.
Lakin terör örgütü YPG/PKK, kelam konusu mutabakatlara karşın belirlenen hudutlardan ve bölgelerden çekilmeyerek işgalini sürdürüyor.
RUSYA VE ÇİN’İN VETOLARI REJİMİN YARGILANMASINI ENGELLİYOR
Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu toplantılarında rejim lehine toplam 16 defa veto kullanan Rusya ve Çin, kimyasal silah hücumlarını mevzu alan oturumlarda ise 6 sefer bir daha rejimi koruyacak halde bu hakka başvurdu.
Rusya ve Çin’in vetoları kararında, Esad rejiminin yargılanmasının önü kesildi.
SURİYE’DE HAKİMİYET ALANLARINDA SON DURUM
Türkiye ile Rusya’nın 5 Mart 2020’de sağladığı yeni mutabakatın akabinde İdlib’de ateşkes büyük ölçüde korunuyor.
Kelam konusu tarihten itibaren de ülkede hakimiyet alanlarında değişiklik kaydedilmedi.
Suriyeli Ej Jusur Araştırma Merkezinin harita ölçümlerine göre halihazırda Rusya ve İran dayanaklı Esed rejimi güçleri ülkenin yaklaşık yüzde 63 civarında alanına hakim.
Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 11’lik kısmı askeri muhalifler ve rejim zıddı silahlı kümelerin elinde bulunuyor.
ABD dayanaklı terör örgütü YPG/PKK, ülke topraklarının dörtte birini işgal ederken DEAŞ’lı teröristler ise Humus, Deyrizor ve Rakka’daki çöllerde dağınık ve daima yer değiştirerek varlık göstermeye çalışıyor.
KRONOLOJİ
İç savaşın dönüm noktalarının kronolojisi şu biçimde:
15 Mart 2011: Suriye iç savaşı, ülkenin güneyindeki Dera vilayetinde bir küme gencin düzenlediği rejim aksisi barışçıl şovlarla başladı. Şovlar süratle ülke geneline yayıldı.
Ocak-Şubat 2012: Rejim-muhalifler içindeki çatışmalar şiddetlendi.
26 Nisan 2011: Rejim ordusu, ayaklanmanın fitilinin ateşlendiği Dera’ya girdi.
30 Haziran 2012: Cenevre’de siyasi geçiş müzakereleri başladı.
Temmuz-Aralık 2012: Terör örgütü YPG/PKK, Aynularab (Kobani) ve Afrin ilçeleri ile Haseke’nin Amude ilçesini çatışmadan rejimden devraldı.
Mayıs 2013: Türkiye, ABD’ye Suriye’de uçuşa yasak bölge ilan edilmesi, siviller için inançlı bölge oluşturulması ve koalisyon güçleriyle ortak kara operasyonu yapılmasından oluşan 3 basamaklı plan sundu.
21 Ağustos 2013: Esad rejimi, Doğu Guta’da 1400’den çok sivili kimyasal silah ile katletti. ABD, askeri müdahaleye yanaşmayarak Rusya ile rejimin kimyasal silahlarını imha için muahedeye vardı.
Ocak 2014: Rejimin çökmeye başlaması üzerine İran, Şii milisleri Suriye’ye sokmaya başladı. DEAŞ, Rakka’yı muhaliflerden aldı.
30 Haziran 2014: DEAŞ, kelamda hilafet ilan etti.
22 Eylül 2014: ABD öncülüğündeki koalisyon, DEAŞ’a hava saldırısı başlattı.
26 Ocak 2015: YPG/PKK, ABD’nin 4 ay süren ağır hava takviyesiyle Aynularab’ı DEAŞ’tan aldı. bu biçimdece ABD-YPG/PKK ittifakı başladı.
Mart 2015: İdlib, askeri muhaliflerin ve rejim aykırısı silahlı kümelerin eline geçti.
21 Mayıs 2015: DEAŞ, Tedmur (Palmira) kentini ele geçirerek Suriye’nin yaklaşık yarısında hakimiyet sağladı.
30 Eylül 2015: Rusya, iç savaşa direkt müdahil oldu. Rejime sağladığı hava dayanağıyla muhalifleri köşeye sıkıştırdı.
18 Aralık 2015: BMGK, 2254 sayılı sonucunı kabul etti. Siyasi geçişin yol haritası belirlendi.
24 Ağustos 2016: Türk Silahlı Kuvvetleri ve Suriye Ulusal Ordusu, Fırat Kalkanı Harekatı’nı başlattı. Suriye’nin kuzeyinde 2 bin 55 kilometrekare alan, DEAŞ’tan temizledi.
23-24 Ocak 2017: Türkiye ve Rusya’nın teşebbüsüyle birinci Astana toplantısı yapıldı.
4 Nisan 2017: Rejim, Han Şeyhun beldesinde düzenlediği kimyasal silah akınında en az 100 sivili öldürdü.
Ekim 2017: Terör örgütü DEAŞ çekilerek, Rakka ve Deyrizor’un büyük kısmını terör örgütü YPG/PKK’ya teslim etti.
Ocak 2018: Türkiye, Afrin’deki terör örgütleri YPG/PKK-DEAŞ’a karşı Zeytin Kısmı Harekatı’nı başlattı.
21 Mayıs 2018: Başşehir Şam tümüyle rejimin denetimine girdi.
15-31 Temmuz 2018: Ülkenin güneyindeki vilayetler, Ürdün ve İsrail hududu, tümüyle rejimin eline geçti.
17 Eylül 2018: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin, İdlib’deki ateşkesi müdafaa altına alan Soçi mutabakatını imzaladı lakin rejimin ihlalleri sürat kesmedi.
25 Mart 2019: Eski ABD Lideri Donald Trump, Golan Tepeleri’ni İsrail toprağı olarak tanıyan sonucu imzaladı.
6 Mayıs 2019: Esad rejimi güçlerinin İdlib’in günebir daha yönelik artan taarruz ve tacizleri kara harekatına dönüştü.
9 Ekim 2019: Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye Ulusal Ordusu’yla Suriye’nin kuzeyinde YPG/PKK ve DEAŞ terör örgütlerine karşı Barış Pınarı Harekatı’nı başlattı.
12-13 Ekim 2019: Harekat kapsamında TSK ve SMO askerleri 12 Ekim’de Rasulayn ve 13 Ekim’de Tel Abyad ilçe merkezini kurtardı.
27 Ekim 2019: Terör örgütü DEAŞ’ın elebaşı Ebu el-Bağdadi ABD’nin İdlib’de düzenlediği operasyonla öldürüldü.
Aralık 2019: Esad rejimi ve destekçileri İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi’ne kara akınları başlattı.
27 Şubat – 5 Mart 2020: Türkiye, İdlib’de ateşkes müşahede misyonu yürüten 34 askerini şehit eden rejim ögelerine karşı Bahar Kalkanı Harekatı’nı icra etti.
5 Mart 2020: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin içinde gerçekleştirilen toplantının akabinde İdlib’de ateşkes konusunda mutabık kalındı. Mutabakat gereği ateşkes 6 Mart 00.01’de yürürlüğe girdi.
15 Nisan 2021: Esad rejimi devalüasyonla Suriye lirasının kıymetini yarı yarıya düşürdü.
26 Mayıs 2021: Esad rejimi, milletlerarası toplumun karşı çıkmasına karşın kelamda devlet başkanlığı seçimini düzenledi. Rejim, halkın yarısından fazlasının katılmadığı seçimden Esad’ın oyların yüzde 95,1’ni aldığını sav etti.
18-22 Ekim 2021: BM Cenevre Ofisi’nde Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının altıncı çeşidi, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen başkanlığında gerçekleşti.
3 Şubat 2022: ABD Lideri Joe Biden, ABD güçlerinin, DEAŞ elebaşı Ebu İbrahim el Haşimi el-Kureyşi’yi Suriye’de düzenlenen bir operasyonda öldürdüğünü deklare etti.